SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI NA LATA 2012-2015

1.Identyfikacja zagrożenia

Analiza wyników badań ankietowych przeprowadzonych w roku szkolnym 2011/12 r., wśród uczniów naszej szkoły dotycząca poziomu bezpieczeństwa, wśród rodziców dotycząca oczekiwań wobec szkoły i wreszcie wśród nauczycieli, dotycząca najbardziej palących problemów z jakimi borykają się w swojej pracy wskazują nadal potrzebę podejmowania działań profilaktycznych zmierzających do obniżania poziomu agresji i przemocy słownej i czynnej wśród uczniów . Nadal przejawia się ona przezywaniem, wyśmiewaniem i plotkowaniem a także zastraszaniem i naruszaniem nietykalności cielesnej(szarpanie, bójki). Zjawiskom tym często towarzyszy używanie przez uczniów wulgarnego języka oraz obraźliwych słów skierowanych pod adresem członków rodziny.

2.1. Identyfikacja czynników ryzyka

Do czynników sprzyjających agresji należą:

• negatywne przykłady z mediów (TV, prasa, Internet),
• wulgaryzmy w grach komputerowych,
• niezaspokojenie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych dzieci w środowisku rodzinnym,
• brak reakcji ze strony otoczenia,
• negatywne przykłady ze strony dorosłych,
• nadpobudliwość,

2.2. Identyfikacja czynników chroniących

Eliminowanie wszelkich przejawów agresji słownej oraz wulgaryzmów będą wiązały się z:

• konsekwentnym reagowaniem na przejawy niewłaściwego wyrażania i zachowania się uczniów,
• ukazaniem konstruktywnych sposobów reagowania w sytuacjach trudnych,
• współpracą z instytucjami zewnętrznymi czuwającymi nad przestrzeganiem prawa (Policja, Sąd)
• dobrą komunikacją w relacji N-U, N-R,
• rozwijaniem języka poprzez udział w kulturze (konkursy czytelnicze i recytatorskie, gazetki szkolne, wywiady, wyjścia do kina, teatru),
• kontrolą zachowania i zainteresowaniem rodziców tym co oglądają, czytają ich dzieci oraz ich udziałem w grupach nieformalnych,
• udzielaniem pomocy uczniom w rozwiązywaniu problemów szkolnych i życiowych na miarę możliwości szkoły,
• włączaniem uczniów z problemami w zachowaniu do zajęć pozalekcyjnych i terapeutycznych (świetlica socjoterapeutyczna, koła zainteresowań, spotkania ze specjalistami).

3. Cele programu

Cel ogólny:

Eliminowanie przejawów agresji słownej i fizycznej na terenie szkoły.

Cele szczegółowe:

1. Zapobieganie rozwiązywaniu konfliktów poprzez słowa i zachowania agresywne.
2. Kształtowanie umiejętności właściwego zachowania się w różnych sytuacjach i miejscach.
3. Integracja społeczności szkolnej.
4. Podnoszenie poziomu świadomości uczniów i rodziców na temat konsekwencji prawnych zachowań agresywnych .

Do góry

L.p.	Cele operacyjne	Działania	Odpowiedzialni	Realizacja
1.	Uczniowie komunikują się w sposób prawidłowy, unikają słownej i czynnej agresji	Uczniowie biorą udział w zajęciach dotyczącej prawidłowej komunikacji interpersonalnej oraz mechanizmów powstawania agresji i przemocy.	wychowawcy, pedagog, psycholog	wg potrzeb
		Uczniowie pracują w grupach tworzonych przez nauczycieli	nauczyciele	cały rok
		Uczniowie i ich rodzice znają nie tylko przysługujące dzieciom prawa ale także obowiązki które dzieci zobowiązane są przestrzegać	wychowawcy, psycholog, pedagog szkolny, dyrektor szkoły	Lekcje organizacyjne, zebrania i konsultacje z rodzicami wg planu cały rok, apele
		Uczniowie klas starszych uczestniczą w szkolnym Konkursie "Na ogrodnika ojczystego języka"	pedagog, psycholog	II semestr
		Konsultacje dla uczniów sprawiających szczególne problemy wychowawcze oraz ich rodziców	wychowawcy, psycholog, pedagog	cały rok
2.	Uczniowie mają możliwość alternatywnego sposobu radzenia sobie z negatywnymi emocjami	Stwarzane są warunki do zdrowej rywalizacji uczniów poprzez udział w zajęciach sportowych i innych zajęciach pozalekcyjnych	nauczyciele wychowania fizycznego, wychowawcy	cały rok
		Uczniowie i dzieci z oddziałów przedszkolnych uczestniczą w zajęciach na temat radzenia sobie ze swoimi emocjami	Wychowawcy, pedagog, psycholog	wg planu wychowawczego klasy, wg programu profilaktyki w oddziałach przedszkolnych
		Rodzice uczestniczą w spotkaniach ze specjalistami	Zespół do spraw pedagogizacji	Zgodnie z planem spotkań z rodzicami
		Konsultacje rodziców z nauczycielami	nauczyciele, wychowawcy	Cały rok
3.	Uczniowie przestrzegają dyscypliny szkolnej, oni oraz ich rodzice znają konsekwencje prawne stosowania agresji i przemocy.	Uczniowie ponoszą konsekwencje niewłaściwego zachowania przepisując Regulamin szkolny w czasie przerw, po lekcjach oraz wykonując prace porządkowe na rzecz szkoły	pedagog, psycholog	cały rok
		Szkoła i rodzice wzmacniają właściwe normy zachowania, wyrażania się dziecka	nauczyciele rodzice pracownicy administracji i obsługi	cały rok
		Nauczyciele i obsługa szkoły niezwłocznie reagują na wszystkie niewłaściwe formy zachowania się ucznia (w szkole i poza nią)	Nauczyciele i inni pracownicy szkoły	cały rok
		Dyrektor szkoły i nauczyciele w porozumieniu z rodzicami nakładają określone w Statucie Szkoły kary dla uczniów agresywnych wobec mienia i osób.	Dyrektor szkoły, Szkolna Grupa Wsparcia, Zespół Wychowawczo-Profilaktyczny	wg potrzeb

Ewaluacja

Ewaluacja programu będzie dokonywana poprzez: analizę dokumentów (dzienniki, zeszyt uwag, zeszyt Zespołu wychowawczo-Profilaktycznego, Grupy Wsparcia, notatki służbowe, obserwacja, ankiety).

Termin - czerwiec

Odpowiedzialni :członkowie zespołu do spraw profilaktyki

Do góry

PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ OD ZDOBYCZY TECHNOLOGICZNYCH (KOMPUTER, INTERNET) ORAZ PROPAGOWANIE BEZPIECZEŃSTWA W "SIECI".

1. Identyfikacja zagrożenia

W oparciu o wywiad wśród wychowawców, nauczycieli i na podstawie obserwacji wyłoniono problem zagrożeń, zagrożeń którymi uczeń może się spotkać na terenie szkoły i poza nią.

2.1. Identyfikacja czynników ryzyka

Zagrożenie szkodliwym działaniem na sferę fizyczną i psychiczną uczniów nadmiernego użytkowania komputera a zwłaszcza sieci INTERNET.

• nieświadomość zagrożeń płynących z nierozsądnego użytkowania komputera, Internetu,
• nieznajomość uregulowań prawnych dotyczących wykroczeń i przestępstw popełnianych "w sieci",
• brak reakcji osób dorosłych (w szkole i poza nią) na zachowanie ucznia zagrażające jego bezpieczeństwu

2.2. Identyfikacja czynników chroniących

Zwiększenie bezpieczeństwa w szkole i poza nią wiąże się z:

• zwiększaniem świadomości uczniów i rodziców w kwestiach szkodliwości nadużywania komputera i Internetu,
• ukazywaniem wzorców bezpiecznego zachowania "w sieci",
• ukazaniem alternatywnych , pożądanych form spędzania czasu wolnego,
• współpracą z instytucjami pomocowymi (Straż Miejska, Policja)

3. Cele programu:

Cel ogólny:

Zminimalizowanie negatywnego działania wybranych zdobyczy technologicznych na kondycję fizyczną i psychiczną uczniów .

Cele szczegółowe:

• Utrwalenie zasad bezpiecznego, odpowiedzialnego korzystania przez uczniów z wybranych zdobyczy technologicznych
• Egzekwowanie przepisów regulujących korzystanie na terenie szkoły z komputerów, sieci Internet.

4. Plan działań

L.p.	Cele działania	Działania	Odpowiedzialni	Realizacja
1.	Uczeń zna i stosuje zasady bezpiecznego użytkowania zdobyczy technologicznych.	Zapoznanie uczniów ze szkolnym regulaminem porządkowym oraz regulaminami pracowni.	wychowawcy, nauczyciele	wrzesień
		Organizowanie zajęć edukacyjnych dotyczących zagrożeń płynących z niewłaściwego wykorzystania komputera, sieci Internet, zjawiska tzw. cyberprzemocy	Wychowawcy, nauczyciele informatyki, pedagog, psycholog, współpraca z Wydziałem ds. Nieletnich Policji w Gliwicach	na bieżąco
		Dzień Bezpiecznego Internetu	nauczyciele informatyki	II semestr
2.	Rodzice współpracują ze szkołą w kwestii rozsądnego użytkowania komputera przez uczniów.	Propagowanie i organizowanie przez szkołę przy wsparciu rodziców alternatywnych, pożytecznych form spędzania czasu wolnego (koła zainteresowań, świetlica popołudniowa, wycieczki, kiermasz, festyn).	nauczyciele, dyrektor, rodzice	cały rok
		Nawiązanie współpracy z Fundacją Orange w sprawie szkoleń dla nauczycieli i rodziców dot. Bezpieczeństwa "w sieci"	pedagog, psycholog	Wg zaproponowanego harmonogramu
		Zamieszczanie na stronie internetowej szkoły oraz gazetkach materiałów związanych z bezpieczeństwem "w sieci"	pedagog, psycholog	cały rok

5. Ewaluacja

analiza dokumentów (dzienniki, zeszyty zespołów przedmiotowych, kronika szkoły, strona Internetowa), obserwacja, wytwory uczniów

Termin - czerwiec

Odpowiedzialni: członkowie zespołu do spraw profilaktyki

Do góry

PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ OD NIKOTYNY, ALKOHOLU, INNYCH SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH.

1. Identyfikacja zagrożenia

Wyłonienie problemu jest wynikiem wnikliwej obserwacji zachowania naszych uczniów oraz analizy wypowiedzi rodziców w ankiecie ewaluacyjnej dotyczącej bezpieczeństwa na terenie szkoły. Zaobserwowano, iż coraz częściej uczniowie eksperymentują z nikotyną, alkoholem a nawet innymi środkami psychoaktywnymi. Niepokojące jest to , iż młodzi ludzie często nie znają konsekwencji podejmowanych eksperymentów oraz wyniszczającego wpływu tych substancji na młody organizm.

2.1. Identyfikacja czynników ryzyka

Do czynników sprzyjających zapaleniu pierwszego papierosa należą:

• negatywne wzory obserwowane u dorosłych oraz w otoczeniu starszych kolegów,
• brak kontroli ze strony dorosłych (rodziców, opiekunów), deficyt wspólnie spędzanego czasu,
• niezaspokojenie własnych potrzeb emocjonalno-społecznych,
• chęć zaimponowania innym, zaistnienia w środowisku rówieśniczym.

2.2. Identyfikacja czynników chroniących

Czynniki chroniące przed uzależnieniami:

• zainteresowanie rodziców sprawami i problemami dziecka:
  • pozytywne wzorce zachowań,
  • wspólne spędzanie czasu wolnego,
  • rozwijanie zainteresowań dziecka,
  • silna więź emocjonalna,
• wiedza na temat zdrowego stylu życia,
• pozytywny przykład ze strony dorosłych,
• więź emocjonalna łącząca nauczyciela z uczniami,
• umiejętność konstruktywnego rozwiązywania problemów.

2. Cele programu

Cel ogólny:

Kształtowanie kultury osobistej uczniów oraz postawy szacunku wobec innych ludzi.

Cele szczegółowe:

• Dostarczenie lub uzupełnienie wiedzy uczniów na temat tego jak działają używki na kondycję fizyczną i psychiczną człowieka.
• Wdrażanie do wartościowego zagospodarowywania czasu wolnego.
• Dostarczenie uczniom wiedzy na temat konstruktywnych sposobów radzenia sobie z problemami.

3. Plan działań

L.p.	Cele operacyjne	Działania	Odpowiedzialni	Realizacja
1.	Uczniowie posiadają wiedzę na temat szkodliwego działania tytoniu, alkoholu, innych środków psychoaktywnych.	Zajęcia dla uczniów z zakresu profilaktyki uzależnień.	Wychowawcy, pedagog, pielęgniarka szkolna	Cały rok
		Realizacja programów profilaktycznych w oddziałach przedszkolnych i klasach młodszych: "Nie pal przy mnie proszę", w klasach starszych: "Znajdź właściwe rozwiązanie"	wychowawcy	Wybrane lekcje wychowanych w trakcie roku szkolnego
		Zamieszczanie na stronie internetowej szkoły oraz gazetce informacyjnej materiałów profilaktycznych .	pedagog, psycholog, nauczyciele	kilka razy w roku szkolnym
2.	Uczniowie znają konstruktywne sposoby rozwiązywania problemów oraz racjonalne formy spędzania wolnego czasu	Prowadzenie zajęć psychoedukacyjnych.	wychowawcy, pedagog, psycholog, zaproszeni goście	wg potrzeb
		Tworzenie przyjaznego klimatu w szkole poprzez własną życzliwą postawę wobec innych, organizację imprez, ofertę kół zainteresowań, wystrój pomieszczeń .	wszyscy pracownicy szkoły	cały rok
		Współpraca z rodzicami w formie pedagogizacji, szkoleń, organizacji imprez szkolnych	nauczyciele, dyrektor	wg potrzeb

4. Ewaluacja

Analiza dokumentów (dzienniki, zeszyt Zespołu Wychowawczo-Profilaktycznego, Kronika Szkoły, sprawozdania), wytwory uczniów, materiały profilaktyczne, ankiety, obserwacja.

Termin -czerwiec

Odpowiedzialni: członkowie Zespołu Wychowawczo-Profilaktycznego

Do góry

ZAPOBIEGANIE WADOM WYMOWY U DZIECI Z ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH

1. Identyfikacja zagrożenia oraz czynników ryzyka

Na początku każdego roku szkolnego, logopeda zwraca szczególną uwagę na nowe dzieci, które to po raz pierwszy pojawiają się w szkole, a są to uczniowie popularnych zerówek. Coroczne własne doświadczenia diagnostyczne oraz konsultacje z nauczycielami i logopedami z innych placówek na terenie miasta Gliwice pokazują rosnący, z każdym rokiem, odsetek uczniów oddziałów 0, mających problemy z szeroko pojmowaną komunikacja językową. Często wskaźnik ten sięga blisko 80-90%. Zatem wniosek nasuwa się taki, że praktycznie wszystkie dzieci najmłodsze powinny uczestniczyć w terapii logopedycznej, gdyż w ich mowie można zaobserwować tak dużo nieprawidłowości.
Często rozwój mowy tych dzieci jest opóźniony, bądź zakłócony, co w konsekwencji wpływa na wydłużenie okresu swoistej mowy dziecięcej do pierwszych klas szkoły podstawowej. Niebezpiecznie długo utrzymujące się błędy artykulacyjne skutkują w przyszłości niepowodzeniami szklonymi, a w porę nie usunięte rzutują na całe przyszłe dorosłe życie uczniów.
Stąd zrodził się pomysł objęcia wczesnym oddziaływaniem profilaktycznym wszystkich uczniów oddziałów 0 rozpoczynających naukę w Szkole Podstawowej nr 21 w Gliwicach. Dodatkowym argumentem stał się fakt, iż niemożliwym jest uczestnictwo tych wszystkich dzieci w regularnej terapii indywidualnej lub w małych grupach, ze względu ogromne potrzeby w tym zakresie całej placówki, a zwłaszcza uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zatem jedynym skutecznym sposobem pomocy całej społeczności uczniów zerówek jest objęcie ich kompleksowymi zajęciami profilaktycznymi o charakterze grupowym. Próby takich pojedynczych oddziaływań miały miejsce w ubiegłym roku szkolnym, a ich efekty pozwoliły na rozwinięcie niniejszego pomysłu.
Program skierowany jest do trzech grup odbiorców. Przy czym podstawową stanowią uczniowie oddziałów 0, którzy będą brać czynny i regularny udział w zajęciach.
Kolejną winni stanowić rodzice, w myśl istotnej zasady przyświecającej pracy logopedycznej, dotyczącej współpracy z najbliższym otoczeniem. W tym przypadku chodzi o większą świadomość znaczenia prawidłowej wymowy dla dalszego rozwoju dziecka i jego sukcesów szkolnych, zwrócenie uwagi na konieczne konsultacje specjalistyczne z: ortodontą, laryngologiem, neurologiem, psychologiem i innymi oraz podjecie pracy własnej w domu.
Ostatnią grupę odbiorców programu, niejako pośrednią, stanowią nauczyciele - wychowawcy grup 0. Wzajemna współpraca ich i logopedy może pozwolić wychwycić nieprawidłowości rozwojowe, skierować uczniów na badania specjalistyczne, ukierunkować postępowanie dydaktyczne na kształtowanie prawidłowych nawyków dotyczących wymowy oraz dokonać bardziej precyzyjnej diagnozy dojrzałości szkolnej.

2. Cele programu

Dzieci	Rodzice	Nauczyciele
Zwiększenie świadomości językowej, ukierunkowanie kształtowania i rozwoju mowy na eliminowanie negatywnych zjawisk, rozwój sprawności językowej.	Uświadomienie znaczenia prawidłowej mowy dla rozwoju i kształtowania przyszłości własnych dzieci, wzbudzenie motywacji do pracy indywidualnej w domu i współdziałania ze specjalistami.	Poszerzenie wiedzy logopedycznej, uzyskanie dokładniejszych informacji na temat trudności komunikacyjnych uczniów i dalszego postępowania, otrzymanie wskazówek niezbędnych do oceny dojrzałości szkolnej uczniów.

3. Plan działań

Zadania	Adresat	Sposób realizacji	Termin realizacji
Zapoznanie się z osobą logopedy szkolnego, poznanie jego zadań, wizyta w gabinecie.	Nauczyciele - wychowawcy klas 0	Prezentacja programu, omówienie zasad jego realizacji, ustalenie terminów przeprowadzania zajęć. Przekazywanie bieżących wyników obserwacji uczniów, konsultacje i wymiana informacji na temat rozwoju psychoruchowego uczniów.	wrzesień/ cały rok
	Uczniowie	"Wycieczka" do gabinetu, prezentacja własnej osoby, pomocy dydaktycznych, omówienie ich wykorzystania i zadań logopedy w pracy z dziećmi.	Wrzesień
	Rodzice	Prezentacja zadań logopedy szkolnego oraz założeń prezentowanego programu podczas pierwszego zebrania z rodzicami. Zaproponowanie indywidualnych konsultacji w wyznaczonych godzinach pracy logopedy.	wrzesień/ cały rok
Trening oddechowy - ćwiczenia oddechu przeponowego, relaksacja.	Uczniowie	Wykonywanie zabaw oddechowych opartych na dmuchaniu z wykorzystaniem balonów, piórek, bibuły, wacików, kartek i innych pomocy. Ćwiczenia świadomego oddechu przeponowego w oparciu o elementy relaksacji i wizualizacji.	październik - maj (w toku każdych zajęć)
Usprawnianie aparatu mowy - ćwiczenia motoryki artykulacyjnej.	Uczniowie	Aktywne ćwiczenia motoryczne języka, warg, policzków, szczęki dolnej, pierścienia zwierającego gardło, z wykorzystaniem podręcznych lusterek dla każdego ucznia.	październik - maj (w toku każdych zajęć)
Zabawy logorytmiczne służące rozwojowi koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej.	Uczniowie	Ćwiczenia z wykorzystaniem rekwizytów: - słowno-ruchowe; - słowno rytmiczne; - z elementami gimnastyki mózgu.	październik - maj (w toku każdych zajęć)
Trening słuchowy - rozwijanie wrażliwości słuchowej, umiejętności różnicowania dźwięków otoczenia i mowy.	Uczniowie	Ćwiczenia uwzględniające: - kojarzenie wzorców słuchowych z pojęciem; - różnicowanie sygnałów dźwiękowych; - naśladowanie dźwięków otoczenia - onomatopeje; - rymowanki; - rozwijanie pamięci słuchowej; - usprawnianie słuchu fonemowego i fonetycznego (operacje na głoskach, sylabach i wyrazach)	październik - maj (w toku każdych zajęć)
Historyjki obrazkowe zagadki, czytanie i opowiadanie - rozbudowa słownika czynnego i biernego, rozwój procesów poznawczych.	Uczniowie	Układanie historyjek - kolejność zdarzeń, rozwiązywanie zagadek słownych, słuchanie i analizowanie tekstów, tworzenie własnych rozbudowanych wypowiedzi słownych.	październik - maj (w toku każdych zajęć)
Ćwiczenia grafomotoryczne - przygotowanie do nauki pisania.	Uczniowie	Rysowanie po śladzie, wypełnianie figur o różnych kształtach. Zabawy dźwiękonaśladowcze wykorzystujące kreślone kształty.	październik - maj (w toku każdych zajęć)
Zabawy artykulacyjne służące uświadomieniu miejsca artykulacji i prawidłowego brzmienia najtrudniejszych głosek języka polskiego, obejmujące poszczególne bloki: -samogłoski -t,d-k,g -szereg ciszący -szereg syczący -szereg szumiący -różnicowanie szeregów -r,l -głoski dźwięczne i bezdźwięczne	Uczniowie	Ćwiczenia z wykorzystaniem pokazu i czucia ułożenia narządów artykulacyjnych, plansz wskazujących układ artykulatorów, zabaw dźwiękonaśladowczych, obrazujących realizacje trudnych głosek. Utrwalanie prawidłowej wymowy poszczególnych grup dźwięków mowy poprzez zabawy z głoskami, sylabami i wyrazami.	wg harmonogramu
Zajęcia pokazowe dla rodziców z udziałem dzieci.	Uczniowie, rodzice, nauczyciele	Zaprezentowanie elementów ćwiczeń wykonywanych w trakcie zajęć. Przekazanie materiałów pomocniczych z ćwiczeniami motoryki artykulacyjnej do samodzielnej pracy z dzieckiem w domu. Ankieta ewaluacyjna dla rodziców.	luty/marzec
Ewaluacja badania	Uczniowie	Przeprowadzenie indywidualnej diagnozy logopedycznej.	Czerwiec
	Rodzice	Zaproszenie rodziców uczniów z poważnymi zaburzeniami mowy na indywidualne konsultacje w celu omówienia wyników diagnoz.	Czerwiec
	Nauczyciele	Przekazanie nauczycielom wyników badań jako elementu diagnostyki dojrzałości szkolnej.	Czerwiec

4. Ewaluacja

Proces ewaluacji będzie nastawiony na bieżącą obserwację uczniów, wychwytywanie trudności komunikacyjnych, zaburzeń mowy, konsultowanie ewentualnych trudności, postępów w pracy z wychowawcami i rodzicami. W sytuacjach bezwzględnej konieczności uczniowie kierowani będą na zajęcia z zakresu terapii logopedycznej. Ostateczna ocena rozwoju mowy - badania przesiewowe planowane są na koniec roku szkolnego (czerwiec).

Do góry

PODNOSZENIE JAKOŚCI KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH POPRZEZ ROZWIJANIE INTELIGENCJI EMOCJONALNEJ U DZIECI Z ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH

1. Identyfikacja zagrożenia oraz wpływ czynników chroniących

Zajęcia profilaktyczne z zakresu umiejętności rozpoznawania, nazywania i wyrażania emocjo dla dzieci z oddziałów przedszkolnych mają na celu kształtowanie w dzieciach świadomości występowania emocjonalności w ich życiu: emocji, których doświadczają osoby z otoczenia oraz one same. Efektem wzrostu tego typu świadomości jest podwyższenie u dzieci tzw. Inteligencji Emocjonalnej (Emotional Intelligence), która poprawia jakość życia (rozumianą jako funkcjonowanie w społeczeństwie) niezależnie od poziomu Inteligencji Poznawczej Pozwala również na skuteczniejsze unikanie wielu chorób o podłożu emocjonalnym, których źródło leży w nieumiejętności radzenia sobie z własnymi stanami emocjonalnymi.
W dzisiejszym świecie coraz większy nacisk kładzie się na realizację celów i zadań: na początku związanych z edukacją, następnie z życiem zawodowym jak i osobistym. W natłoku zadań do realizacji zapomina się czasami o relacjach społecznych, które są podstawą dobrego funkcjonowania - człowiek przekształca swoje działanie w mechaniczne załatwianie spraw bądź unikanie problemów. Niniejszy program ma za zadanie wykształcić choć mały ułamek kompetencji społecznych, które mogą owocować w dorosłym życiu jako zasób w kontaktach z innymi ludźmi.

2. Cele programu

Cel ogólny:

Zwiększenie świadomości istnienia w życiu własnym oraz u innych ludzi emocji (z naciskiem na emocje podstawowe)

Cele szczegółowe:

• Poznanie podstawowych emocji (strach, lęk, radość, smutek, zdziwienie, obrzydzenie)
• Nauka rozpoznawania emocji podstawowych po języku ciała, tembrze głosu, mimice, okolicznościach.
• Nauka konstruktywnego wyrażania emocji (ze szczególnym naciskiem na emocje o wektorze ujemnym)
• Kształtowanie świadomości, że emocje są czymś dobrym, że nie ma złych emocji i że nie da ich się wyeliminować z naszego życia.

3. Plan działań

Temat i cel zajęć	Przewidywane osiągnięcia uczniów	Przebieg zajęć
WRZESIEŃ Zapoznajmy się z emocjami CELE: Poznanie podstawowych emocji Ćwiczenie rozpoznawania emocji podstawowych po wyrazie twarzy	Dziecko: Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie; Czerpie radość ze wspólnej zabawy; Stara się nazwać podstawowe emocje na podstawie fotografii twarzy; Wie, w jakich sytuacjach odczuwa się poszczególne emocje; Wypowiada się krótko na zadany temat; Odgrywa określoną emocję za pomocą mimiki twarzy oraz mowy ciała; Określa jakie emocje wywołują przyjemne a jakie nieprzyjemne odczucia; Naśladuje i nazywa minę widzianą na twarzy koleżanki lub kolegi.	Przedstawienie się, zapoznanie z dziećmi. Piosenka na powitanie Podajmy sobie ręce. Przedstawienie pokrótce tematyki zajęć. Wzajemne poznanie się podczas wspólnej zabawy. Rozłożenie na dywanie dużych zdjęć twarzy przedstawiających emocje podstawowe: radość, smutek, strach, gniew, zdziwienie oraz wstręt. Rozmowa na temat każdej z fotografii. Zadawanie dzieciom pytań: Jak myślicie, co czuje osoba, którą widać na zdjęciu? Jak nazwać to uczucie? W jakiej sytuacji ludzie tak reagują? Czy sami kiedyś czuliście coś podobnego? Opowiedzcie o tym. Spróbujcie pokazać swoją buzią i ciałem podobną emocję. Przekaż minkę - zabawa w naśladowanie miny koleżanek i kolegów oraz ich nazywanie. Pożegnanie za pomocą piosenki Podajmy sobie ręce
PAŹDZIERNIK Radość CELE: Analiza radości jako emocji Ćwiczenie wyrażania radości na różne sposoby	Dziecko: Rozpoznaje twarz przedstawiającą radość; Określa, czy radość jest uczuciem przyjemnym, czy nieprzyjemnym; Kojarzy radość z kolorem, smakiem oraz typem muzyki; Wie, po czym poznać, że ktoś odczuwa radość i jak można to okazywać; Wykonuje taniec improwizowany do muzyki; Potrafi narysować radosną twarz; Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie.	Piosenka na powitanie. Rozłożenie na podłodze zdjęcia twarzy emocji podstawowych. Prośba o odnalezienie wśród nich twarzy, która przedstawia radość. Rozmowa na temat radości: Czy jest to uczucie miłe, czy nieprzyjemne? Z jakim kolorem kojarzy się to uczucie? (wybór koloru spośród kolorowych kartek rozłożonych na podłodze). Poczęstowanie dzieci różnymi rzeczami - kawałkiem cytryny, ogórka, czekolady, szczyptą soli. Z jakim smakiem kojarzy się radość? Odtworzenie różnych rodzajów muzyki i zadanie pytania: który z tych fragmentów jest radosny? W jaki sposób można okazywać radość? Co można wtedy powiedzieć? Jak można się wtedy zachowywać? Taniec improwizowany do muzyki, którą dzieci uznają na wesołą. Karty pracy: dokończ twarze narysowane na obrazku tak, aby przedstawiały wesołe osoby. Piosenka na pożegnanie
LISTOPAD Smutek CELE: Analiza smutku jako emocji Ćwiczenie wyrażania smutku na różne sposoby Nauka radzenia sobie ze smutkiemNauka reagowania na smutek innych osób	Dziecko: Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie; Określa odczuwaną emocję na podstawie doświadczeń, które spotykają określoną osobę; Wie, jak wygląda smutny wyraz twarzy; Określa, jakie odczucia towarzyszą smutkowi; Kojarzy smutek z określonym kolorem i rodzajem muzyki; Wie, jak ludzie okazują smutek i jak można im pomóc sobie z nim radzić; Wie, że odczuwanie smutku nie jest złe; Odróżnia wesoły wyraz twarzy od smutnego; Obrazuje nastrój słuchanej muzyki na papierze.	Piosenka na powitanie. Nauczyciel czyta na głos krótkie opowiadanie z głównym bohaterem. Nauczyciel pyta, co czuje główny bohater po doświadczeniu określonych wydarzeń (smutek). Rozłożenie na podłodze zdjęcia twarzy emocji podstawowych. Prośba o odnalezienie wśród nich twarzy, która przedstawia odczucia głównego bohatera z czytanego opowiadania. Rozmowa na temat smutku: Czy jest to uczucie miłe, czy nieprzyjemne? Z jakim kolorem kojarzy się to uczucie? (wybór koloru spośród kolorowych kartek rozłożonych na podłodze). Odtworzenie różnych rodzajów muzyki i zadanie pytania: który z tych fragmentów jest smutny? W jaki sposób można okazywać smutek? Co można wtedy powiedzieć? Jak można się wtedy zachowywać? Jak można pocieszyć osobę smutną? Czy przeżywanie smutku jest czymś złym? Co można zrobić, aby poczuć się lepiej odczuwając smutek? Karty pracy: Spośród twarzy na kartce otocz kółkiem te, które są wesołe a skreśl te, które są smutne. Rozdanie dzieciom kartek i kredek. Podczas odtwarzania smutnej muzyki uczniowie rysują to, co kojarzy im się ze słyszanymi dźwiękami. Chętni uczniowie omawiają swoją pracę. Piosenka na pożegnanie
GRUDZIEŃ Złość CELE: Analiza złości jako emocjiĆwiczenie wyrażania złości na różne sposoby Nauka radzenia sobie ze złością	Dziecko: Rozpoznaje twarz przedstawiającą złość; Wie, jakie sytuacje mogą wywołać odczucie złości; Określa, jakie odczucia towarzyszą złości; Kojarzy złość z określonym kolorem; Ocenia moralnie różne sposoby okazywania złości; Wie, jak można okazać złość w sposób nieraniący innych; Wie, że odczuwanie złości nie jest złe; Bawi się przy muzyce; Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie.	Piosenka na powitanie. Przedstawienie dzieciom zezłoszczonej twarzy i zadanie pytania o to, jaką emocję przedstawia - burza mózgów. Zadanie pytania: w jakich sytuacjach ludzie się złoszczą? Czy Wy kiedyś złościliście się na coś? Rozmowa na temat złości: Czy jest to uczucie miłe, czy nieprzyjemne? Z jakim kolorem kojarzy się to uczucie? (wybór koloru spośród kolorowych kartek rozłożonych na podłodze). W jaki sposób można okazywać złość? Co można wtedy powiedzieć? Jak można się wtedy zachowywać? Czy każdy sposób okazywania złości jest dobry? Co można zrobić, aby poczuć się lepiej odczuwając złość? Czy przeżywanie złości jest czymś złym? Ćwiczenie praktyczne - konstruktywny sposoby wyrażania złości. Zabawa Pajączek - aktywne słuchanie muzyki poważnej metodą Batii Strauss do utworu Le Basque - opowieść o pajączku, który się złościł Piosenka na pożegnanie
STYCZEŃ Strach CELE: Analiza strachu jako emocjiĆwiczenie wyrażania strachu na różne sposoby Nauka radzenia sobie ze strachemNauka reagowania na strach innych osób	Dziecko: Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie; Rozpoznaje przestraszony wyraz twarzy; Wie, jakie sytuacje wywołują strach; Określa czy strach jest uczuciem przyjemnym czy nieprzyjemnym; Kojarzy strach z określonym kolorem; Wie, jak zachowuje się człowiek przestraszony; Wypowiada się na zadany temat; Pracuje z kartami pracy; Bawi się przy muzyce wykorzystując do zabawy kolorowe chustki.	Piosenka na powitanie. Zadanie dzieciom pytania: co to jest strach? Wybranie spośród fotografii twarzy tej, która przedstawia strach. Próba naśladowania przestraszonej miny. Zadanie pytania: Czy Wy kiedyś baliście się? Czego można się bać? Czy wszyscy ludzie boją się tego samego? Rozmowa na temat strachu: Czy jest to uczucie miłe, czy nieprzyjemne? Z jakim kolorem kojarzy się to uczucie? (wybór koloru spośród kolorowych kartek rozłożonych na podłodze). W jaki sposób można okazywać strach? Co można wtedy powiedzieć? Jak można się wtedy zachowywać? Jak można dodać otuchy osobie, która się boi? Rozmowa na temat rzeczy, których najbardziej boją się dzieci. Nauka zaklęcia na strachy: Rachu ciachu, rachu ciachu, nie ma duchów ani strachów. Ćwiczenie z kartami pracy: każde dziecko dostaje na kartce narysowanego potwora lub stracha. Jego zadaniem jest pokolorować go tak, aby nie był straszny ale miły lub śmieszny. Zabawa z kolorowymi chustkami Duszki - aktywne słuchanie muzyki poważnej metodą Batii Strauss do utworu Pizzicato Polka z baletu Sylvia - Leo Delibes Piosenka na pożegnanie.
LUTY Zdziwienie i wstręt CELE: Analiza zdziwienia i wstrętu jako emocji Utrwalenie wiedzy o emocjach podstawowych	Dziecko: Rozpoznaje wstręt oraz zdziwienie po wyrazie twarzy; Wie, jakie okoliczności wywołują określone odczucia; Zna emocje podstawowe i potrafi wymienić co najmniej cztery z nich; Bawi się w znane zabawy; Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie.	Piosenka na powitanie. Przestawienie dzieciom zdjęć dwóch ostatnich emocji podstawowych: zdziwienia i wstrętu. Rozmowa na ich temat: Co przydarzyło się osobie, która ma taką minę? Czy było to uczucie przyjemne czy nieprzyjemne? Jak nazwać to uczucie? Kiedy jeszcze ludzie mogą czuć zdziwienie lub wstręt? Przypomnienie dotychczas poznanych emocji: radości, strachu, złości oraz smutku. Rozmowa na temat tego czy ostatni dzieci odczuwały którąś z tych emocji. Przypomnienie zabaw Pajączek oraz Duszki. Przekaż minkę - zabawa w naśladowanie miny koleżanek i kolegów oraz ich nazywanie. Piosenka na pożegnanie
MARZEC Jaka to emocja? CELE: Rozwijanie umiejętności niewerbalnego wyrażania emocji Rozwijanie umiejętności odczytywania stanu emocjonalnego z mowy ciała	Dziecko: Rozpoznaje emocje podstawowe po wyrazie twarzy; Określa, jak wyrażane są emocje za pośrednictwem mimiki; Naśladuje różnorodne sytuacje wywołujące emocje; Wnioskuje o odczuwanych emocjach na podstawie kontekstu; Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie.	Piosenka na powitanie Każde dziecko dostaje kilka zdjęć twarzy, przedstawiających różne emocje. Na podłodze są rozłożone zdjęcia przedstawiające emocje podstawowe. Zadaniem każdego dziecka jest rozpoznanie wyrazów twarzy z fotografii które otrzymało i dopasowanie ich do odpowiadających fotografii emocji podstawowych. Dzieci próbują odpowiadać na pytanie: po czym poznałeś, że jest to ta emocja? Jeśli emocja jest nieprzyjemna dzieci próbują odpowiedzieć na pytanie: jak można pomóc takiej osobie się z nią uporać? Zabawa - Gorące krzesło - jedno dziecko siada na gorącym krześle i wykonuje polecenie np.: Pokaż, jak zachowuje się osoba, która jest bardzo wesoła; Pokaż jak zachowuje się osoba, która jest przestraszona; itp. Modyfikacja zabawy: Dzieci nie otrzymują w instrukcji opisu emocji wprost. Ich zadaniem jest przedstawienie i nazwanie emocji w opisanych sytuacjach np.: Pokaż, jak zachowuje się osoba, która zgubiła okulary. Co może czuć się taka osoba? Pokaż, jak zachowuje się osoba, która dostała prezent urodzinowy. Co może czuć? Itp. Jaka to emocja? - Jedno dziecko wybiera kartonik symbolizujący emocję podstawową, lecz nikomu go nie pokazuje. Jego zadaniem jest całym swoim ciałem pokazać, jaka to emocja. Gdy dzieci odgadną odkrywany jest kartonik z emocją w celu sprawdzenia odpowiedzi. Piosenka na pożegnanie
KWIECIEŃ Jak się dzisiaj czuję? CELE: Rozwijanie umiejętności nazywania emocji Kształtowanie świadomości własnych emocji Uświadamianie potrzeby rozmawiania na temat uczuć	Dziecko: Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie; Określa odczuwane przez siebie emocje; Wyraża słowami to, co czuje; Rozumie, że emocje nie zawsze można jednoznacznie odczytać; Rozumie konieczność wyrażania swoich emocji; Czerpie radość ze wspólnej zabawy.	Piosenka na powitanie Nauczyciel rozkłada na podłodze tablice z emocjami: radość, smutek, strach, złość i prosi dzieci, aby usiadły przy emocji, którą teraz odczuwają. Chętne dzieci opowiadają co czują i krótko to uzasadniają np.: jestem smutny, bo zapomniałem dziś zabrać do szkoły kredek. Nauczyciel czyta opowiadanie o uczennicy. Z opowiadania nie wynika jednoznacznie co może czuć dziewczynka. Dzieci próbując to określić uzyskują niejednorodne odpowiedzi. Rozmowa w grupie na temat wyrażania emocji - zaznaczenie konieczności mówienia o nich, bo sygnały zewnętrzne mogą nie być czytelne dla otoczenia. Warto zaznaczyć przyczynę doznawanych emocji. Wspólne zabawy z Chustą animacyjną. Dzieci siadają dookoła chusty i po raz kolejny mówią (bez pomocy zdjęć) jak teraz się czują i uzasadniają to. Piosenka na pożegnanie
MAJ Jak w teatrze CEL: Rozwijanie umiejętności odczytywania i wyrażania emocji za pośrednictwem komunikacji werbalnej i niewerbalnej	Dziecko: Odgrywa krótką scenkę dramową; Na podstawie kontekstu sytuacyjnego stara się określić stany emocjonalne towarzyszące poszczególnym osobom; Odczytuje emocje z głosu (tembr, tempo ); Wyraża swój stan emocjonalny tonem wypowiedzi; Zna cechy charakterystyczne wyrazów twarzy towarzyszącym poszczególnym emocjom; Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie.	Piosenka na powitanie Przypomnienie dzieciom zestawu emocji podstawowych. Podział dzieci na 6 grup. Każda grupa dostaje do odegrania jedną scenkę dramową, z której wynika odczuwanie jednej emocji. Po odegraniu scenki pozostałe dzieci analizują ją i próbują odgadnąć co czuli poszczególni bohaterowie i dlaczego tak się stało. Nauczyciel uczy dzieci krótkiego tekstu np.: Mam na imię Ania i mam 6 lat. Następnie wypowiada ten tekst na różne sposoby zmieniając tembr głosu. Zadaniem dzieci jest odgadnięcie, co mogła czuć osoba, słysząca takie zdanie. Dzieci siadają w kole trzymając w rękach lusterka. Przyglądają się swojej twarzy i na jej podstawie próbują określić co aktualnie czują. Następnie próbują zrobić minę odpowiadającą emocji wypowiadanej przez nauczyciela. Określają jej cechy charakterystyczne. Piosenka na pożegnanie.
CZERWIEC Z emocjami za pan brat CEL: Utrwalenie dotychczas zdobytej wiedzy na temat emocji	Dziecko: Zna emocje podstawowe; Wie o konieczności wyrażania emocji na różne sposoby; Wie, że nie ma emocji dobrych ani złych; Czerpie przyjemność ze wspólnej zabawy; Jasno określa co czuje i wie z czego to wynika; Śpiewa piosenkę na powitanie i pożegnanie.	Piosenka na powitanie Przypomnienie i podsumowanie dotychczasowej wiedzy na temat emocji podstawowych. Utrwalenie przekonania, że emocje są czymś dobrym i potrzebnym, bo dzięki nim możemy się porozumiewać. Przypomnienie, że o emocjach należy mówić, bo czasami trudno jest je zinterpretować na podstawie tego, co się widzi. Przypomnienie zabaw tematycznych dotyczących emocji (Duszki - strach, Pajączek - złość, Chusta animacyjna - radość). Wybranie ulubionej emocji. Runda końcowa - co teraz czuję i dlaczego - dzieci krótko odpowiadają na pytanie. Podziękowanie za wspólne zajęcia i pożegnanie piosenką.

Ewaluacja

Ewaluacja jest zaplanowana poprzez bieżącą obserwację dzieci oraz ocenę poziomu ich wiedzy w trakcie rozmowy. Końcowa rozmowa na temat emocji podsumowująca zebraną w trakcie programu wiedzę przewidziana jest na czerwiec i obejmować będzie podstawowe treści zawarte w czterech szczegółowych celach programu.

Do góry